Tên di sản : Nhà thờ họ Đặng Phúc
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 4080/QĐ-UBND
Giới thiệu
Về kiến trúc:
Nhà thờ họ Đặng Phúc nằm ở trung tâm một làng Việt cổ - làng Phúc Điền, xã Hà Vân, huyện Hà Trung – vùng đất quý hương trong một không gian cao ráo, thoáng đãng, nghoảng mặt về hướng đông nhìn ra đường liên thôn và cánh đồng làng.
Đến tham quan khu di tích, theo thứ tự từ ngoài ngõ vào có các công trình: Cổng – sân – nhà thờ.
Cổng: Ngõ của nhà thờ được mở ra phía trước, để ra vào khuôn viên phải qua một chiếc cổng. Mặt chính quay hướng Bắc, nằm sát đường liên thôn, được xây bằng các chất liệu gạch, voi vữa và hai cánh cổng sắt, có chiều cao 2,5m, chiều rộng 1,9m.
Sân nhà thờ: Có chiều dài 9,4m, chiều rộng 5m, được lát bằng gạch bát (25 x 25cm); lát theo lối chữ Công (I). Xung quanh 3 mặt sân được xây bờ tường, các trụ bờ tường đều được trang trí hoa văn bởi các khóm trúc được đắp nổi.
Nhà thờ: Bước từ sân lên hiên nhà thờ là bậc nhị cấp, nhà thờ được cấu tạo thành 3 gian, hai tầng, 8 mái bê tông giả gỗ, xung quanh 3 mặt có hiên, nhà có chiều dài 6,7m; rộng 4,3m. Hiên trước dài 6,7m; rộng 1,3m, được lát bằng gạch bát và một cột hàng dọc gồm 4 cây, cột được làm bằng bê tông giả gỗ, chu vi cột 0,54m; cao 2,25m; phía đầu trụ đỡ mái được làm bằng cánh hoa sen cách điệu.
Bài trí các ban thờ trong nhà thờ:
Bàn thờ chính:
Đặt tại gian giữa nhà thờ, phía trên treo bức đại tự hình cuốn thư với nội dung: Đức Lưu Quang. Bàn thờ này có chiều rộng 1,1m; chiều cao 1,23m; chiều dài 1,73m và được bài trí thành 3 lớp, lớp trong cùng là chiếc ngai thờ và bài vị của vị thủy tổ Đặng Phúc Nhiên.
Lớp thứ hai là bát hương gốm sứ thờ cụ thủy tổ và ông tổ các đời trong đó có cụ Đặng Văn Huyên, hai bên có hai con hạc thờ bằng đồng, hai ống cắm hương bằng gỗ, một lư đồng, một hộp đựng sắc phong và 1 lọ hoa.
Lớp thứ ba, có hai bát hương, một bát thờ cộng đồng và một bát hương thờ chi cả (thứ nhất) ở lại vùng đất làng Phúc Điền. Ngoài ra còn hai chân nến đồng và ba đài nước bằng gỗ.
Ban thờ gian bên phải:
Có chiều dài 1,19m, chiều rộng 0, 67m, chiều cao 0, 95m; ban thờ này cũng được bố trí thành các lớp thờ với 6 bát hương sứ và một đài nước bằng gỗ. Đây là ban thờ các vị đinh nam không có con trai trong dòng họ.
Ban thờ bà cô tổ: Có chiều dài 0,95m, rộng 0,63m, được xây lồi ở tường hồi phía Nam quay mặt về hướng Bắc; ban này cũng được bài trí thành một lớp thờ: trong cùng là chiếc khám thờ cổ bằng gỗ; tiếp theo là một bát hương đồng; hai cây nến gỗ, hai hạc gỗ, ba đài nước bằng gỗ và một mâm bồng gỗ.
Nhìn chung: nhà thờ họ Đặng Phúc là ngôi nhà mới được xây dựng gần đây. Toàn bộ khu nhà thờ được tạo nên từ một khối lượng gạch và vôi vữa. Nhà thờ được xây dựng theo kiểu dáng kiến trúc truyền thống dân gian của người Việt và có sự ảnh hưởng của kiến trúc cung đình. Trên bờ mái, diềm mái được trang trí những hoa văn tương đối cầu kỳ và chắc chắn.
Tuy các đồ thờ cũ như bát bửa, đồ thờ, sắc phong,…đã bị đốt trong cải cách ruộng đất, song những gì còn lại ở nhà thờ cho đến hôm nay cũng là những bằng chứng sống động về quá trình tụ cư cũng như những đóng góp của những thế hệ dòng họ Đặng Phúc trong tiến trình lịch sử của vùng đất Hà Vân nói riêng và dân tộc nói chung.
Các hiện vật trong di tích:
Những hiện vật cổ bao gồm:
Một cuốn Đặng Tộc Thế Phả bằng chữ Hán được sao lại bản gia phả cũ và tiếp tục chép lần sau gia phả họ tộc vào tháng Giêng năm Tự Đức thứ 8 (1855); hai sắc phong niên hiệu Cảnh Hưng; một hộp đựng sắc phong bằng gỗ; một bài vị gỗ; hai bát hương sứ (trong đó có một bát rồng chầu mặt nguyệt); một khám thờ gỗ.
Một số hiện vật mới:
8 bát hương sứ, 2 lư hương đồng, 4 hạc đồng, 8 đài nước gỗ, 2 cây nến đồng, 1 lộc bình đồng.